Podstawy Metody Montessori
Co to jest chłonny umysł, fazy sensytywne i kiedy występują? Jak nauczyciel Montessori może wykorzystać tę wiedzę?
Chłonny umysł – M. Montessori twierdziła że istnieje okres w którym dziecko potrafi nabywać wiedzę bezpośrednio do życia psychicznego. Absorbowane z otoczenia wrażenia formują umysł. Dziecko chłonie wrażenia nie tylko umysłem, ale całym życiem. Ten stan umysłu nazwała Chłonnym umysłem. To okres rozwoju od urodzenia do 6 roku życia. 0-3 to okres nieświadomego chłonnego umysłu – dziecko nie ma kontroli nad tym co chłonie z otoczenia. 3-6 to świadomy chłonny umysł – dziecko zdaje sobie sprawę, ze ma wybór i może zdecydować jakie wrażenia z otoczenia chce wchłonąć. Dziecko potrafi chłonąć wrażenia z otoczenia bez wysiłku.
Chłonny umysł nie ma możliwości porządkowania informacji i wrażeń, które chłonie, dlatego dorośli powinni zwracać baczną uwagę na to co robią i mówią.
„Fazy sensytywne” – wzorzec wg którego dziecko przyswaja wiedzę z otoczenia. Od pierwszego roku życia występują fazy sensytywne dla ruchu, porządku, języka i precyzji zmysłów. Dorośli nie mają bezpośrednio wpływu na te stany, ale jeśli dziecko nie ma możliwości zachowywania się zgodnie z potrzebami wynikającymi z określonej fazy sensytywnej możliwość naturalnego nauczenia się konkretnej umiejętności jest stracona.
Rolą nauczyciela jest uchwycenie tych faz i proponowanie dziecku takich zadań, aktywności aby mogło jak najefektywniej wykorzystać ten czas.
Co to jest normalizacja? Jak nauczyciel Montessori może wykorzystać tę wiedzę?
Normalizacja jest procesem harmonijnego i zintegrowanego rozwoju , który odbywa się poprzez pracę, a wynikiem harmonijna osobowość. Poprzez powtarzaną pracę, poprzez trwanie w koncentracji przy ćwiczeniach samodzielnie wybranych, dzieci rozwijają wewnętrzną dyscyplinę, spokój i samozadowolenie – właśnie ten proces Montessori nazwała normalizacją. Normalizacje charakteryzuje min. umiłowanie porządku, pracy, spontaniczna koncentracja, przywiązanie do rzeczywistości, umiłowanie ciszy i samodzielnej pracy. Cechy te pojawiają się gdy zostaną zaspokojone rozwojowe potrzeby dziecka. W odpowiednio przygotowanym otoczeniu dziecko ma możliwość samodzielnie podejmować decyzję, dokonywać wyborów, ponosić konsekwencje swoich swoich decyzji i działań.
Rolą nauczyciela jest odpowiednie przygotowanie otoczenia, które zachęca dzieci do zaangażowania się i podejmowania wyzwań stawianych przez otoczenie. Nauczyciel powinien być spokojnym, cierpliwym, i pokornym obserwatorem. Powinien umieć powstrzymać swoje impulsy ponieważ każda niepotrzebna pomoc może ograniczyć rozwój dziecka. Nauczyciel jest łącznikiem między dzieckiem a przygotowanym otoczeniem.
Jakie były odkrycia Marii Montessori w dziedzinie pedagogiki?
Pomimo, że Maria Montessori stworzyła swe wspaniałe założenia już sto lat temu, są one nadal aktualne i szlachetne. Pedagogika Montessori jest alternatywną formą edukacji małego dziecka. Jest pierwszą konsekwentną próbą wychowania bez przymusu. Podstawę rozważań i działalności Marii Montessori stanowi dziecko i jego rozwój, ze względu, na który pragnie ona zorganizować jego środowisko. Dla Marii Montessori każdy człowiek jest pewną indywidualną, całością posiadającą silną potrzebę rozwoju, która ujawnia się już u małego dziecka. Dzieci posiadają w sobie wewnętrzną , wrodzoną siłę ku temu, by się rozwijać, tak jak dziecko samodzielnie uczy się chodzić i mówić. Montessori mówiła o wyjątkowych metodach nauczania, roli nauczyciela oraz stworzyła jedyny w swoim rodzaju systematyczny zestaw środków dydaktycznych. W odmienny sposób od tradycyjnej pedagogiki, z konkretnymi uwagami spoglądała na kształcenie zintegrowane, dyscyplinę, rozwijanie mowy, naukę pisania i czytania, dydaktykę matematyczną, wychowane przez pracę, usposobienie człowieka.
CHŁONNY UMYSŁ
Maria Montessori twierdziła, że istnieje okres, w którym dziecko jest w stanie nabywać wiedzę bardzo szybko i skutecznie z otaczającego świata. Ten stan umysłu nazywała Chłonnym Umysłem. Chłonny umysł to okres rozwoju od urodzenia do szóstego roku życia. Nigdy więcej w życiu człowiek nie może uczyć się tak łatwo, owocnie i bez strat jak w tym czasie.
FAZY WRAŻLIWE
Maria Montessori stworzyła również określenie “Fazy sensytywne” dla opisania wzorca, według jakiego dziecko przyswaja wiedzę z otoczenia. Montessori obserwując dzieci zauważyła, że występują w ich życiu pewne fazy, podczas których są one szczególnie zainteresowane pewnymi, wybranymi elementami otoczenia. Dzieci interesują się tym przez krótki czas a potem zaczynają się interesować czymś innym. Ważne jest więc by rozpoznać daną fazę u dziecka i umożliwić mu nabywanie odpowiednich umiejętności. Kiedy dziecko nabędzie już tę umiejętność, faza sensytywna dla jej nabywania wygasa, pojawia się natomiast wrażliwość na kolejną nową umiejętność.
Podstawowe założenia metody Marii Montessori
Grupa różnowiekowa – w zajęciach wspólnie uczestniczą dzieci w różnym wieku. Pomaga to w kształtowaniu postaw społecznych, dzieci uczą się wzajemnej pomocy i współpracy. Wymieszana wiekowo grupa przypomina naturalną grupę, np. rodzinę, każdy jest potrzebny, bez względu na wiek i zainteresowania. Dzieci starsze pomagając młodszym, uczą się empatii a młodsze szybko się adoptują.
Nieprzerwany cykl pracy – według Montessori dzień powinien być tak zaplanowany by zapewnić dzieciom przynajmniej jeden cykl nieprzerwanej pracy, odpowiedni do poziomu wiekowego dzieci. W przypadku najmłodszych jest to 2,5 – 3 godzin rano każdego dnia. Celem długich, nieprzerwalnych cykli pracy jest umożliwienie dziecku wybrania sobie zadania, które na danym etapie rozwoju jest dla niego najważniejsze. Narzucone przerwy zakłócają rozwój skupienia dziecka.
Przygotowane otoczenie – wszystko jest w zasięgu ręki dziecka i nie zagraża jego bezpieczeństwu. Odpowiednia aranżacja pomieszczeń, regały i półki są ustawione tak by dzieci mogły swobodnie do nich sięgnąć. Nauka opiera się na specjalnie opracowanych pomocach edukacyjno – rozwojowych, uporządkowanych tematycznie. Dziecko samo wybiera z czym w danej chwili będzie pracować i ile czasu temu poświęci.
Rola nauczyciela – nauczyciel pełni rolę wspomagającą. Jest zawsze dla dziecka tak by udzielić mu pomocy oraz obserwuje i stara się podążać za nim, podsuwając mu kolejne pomysły na działanie. Nauczyciel działa zgodnie z maksymą mi zrobić to samemu”. Istotą wychowania jest bowiem doprowadzenie dziecka do samodzielności i niezależności od dorosłych. Wynikiem tego jest radość dziecka z samorealizacji.
Podążanie za dzieckiem – Wychowanie jest tu rozumiane jako wspieranie dziecka. Istotą wychowania jest uniezależnienie dziecka od dorosłych, jego samodzielność i odpowiedzialność za siebie i za świat. Zadaniem wychowawcy jest pomoc dziecku w samodzielnym osiągnięciu celu.
Indywidualne podejście – Każde dziecko jest inne i rozwija się w swoim indywidualnym rytmie. Dlatego w przedszkolu Montessori dzieci pracują według własnego tempa i możliwości, podejmując zadania, do których są już gotowe. Zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną aktywność, przy współpracy z nauczycielami. Nauka opiera się na konkretnych doświadczeniach dziecka.
Szacunek dla dziecka – poszanowanie godności oraz respektowanie wyborów. Wolny wybór nie ma nic wspólnego ze swawolą, łączy się nierozerwalnie z porządkiem i ograniczeniami. Dzieci mają prawo do samodzielnego wyboru przedmiotu pracy, miejsca i czasu jej wykonywania. Rozwijają przy tym umiejętność podejmowania decyzji, planowania i organizacji pracy.
Cisza i skupienie – W przedszkolach Montessori aktywność i dynamizm pracy dzieci, łączy się z ciszą i skupieniem. Dzieci mają czas na samodzielne odkrycia. To miejsce, gdzie dzieciństwo jest czasem spokojnego wzrastania.
Zasada porządku – dzieci zdobywają umiejętności przestrzegania zasad porządku w otoczeniu i swoim działaniu. Uczą się, że każdy przedmiot ma swoje stałe miejsce, a po skończonych zajęciach należy zadbać o odłożenie z powrotem używanych przedmiotów. Zamiłowanie do ładu i harmonii porządkuje myśli i uczucia dziecka.
Przestrzeganie reguł społecznych – nauka zachowania reguł społecznych:
– nie rań innych (ani słowem ani czynem)
– nie niszcz
– szanuj przedmioty w twoim otoczeniu
– nie przeszkadzaj
– szanuj pracę swoją i innych
– szanuj prawa innych osób
Czego uczy dziecko samokontrola zawarta w materiale? Kontrola błędu.
Cechy Nauczyciela Montessori
Podstawowym zadaniem nauczyciela Montessori jest umiejętność dostrzeżenia w spontanicznej działalności dziecka przejawu jego osobowości i etapu na którym obecnie się znajduje. Wynikiem poznania potrzeb dziecka są kolejne podejmowane przez nauczyciela działania. Rolą dorosłego jest dawanie dziecku wolności ruchu i możliwości działania. Nauczyciel powinien być wnikliwym obserwatorem. Powinien posiadać wiedzę o możliwych okresach sensytywnych i tak organizować otoczenie by odpowiadać na indywidualne potrzeby każdego dziecka.
Kolejną cechą nauczyciela Montessori jest cierpliwość i umiejętność wycofania się w odpowiednim momencie. Jeśli nauczyciel będzie cały czas obecny przy dziecku to ono nigdy nie poczuje co to jest samokontrola i nie zdobędzie wewnętrznej dyscypliny.
Na początku lekcje powinny być indywidualne, krótkie, nauczyciel powinien używać jak najmniej słów „podczas przygotowania należy dołożyć specjalnych starań, aby liczyć i ważyć słowa, z których ma się składać.” Lekcja powinna być prosta, pozbawiona wszystkiego co nie jest bezwzględną prawdą, powinna być przedmiotowa. Osoba nauczycielki powinna zniknąć na rzecz przedmiotu na który nauczycielka chce zwrócić uwagę ucznia. Istotne jest zainteresowanie dziecka danym przedmiotem, nauczycielka pozostawia dziecku swobodę. Nauczycielka nigdy nie powinna nalegać aby dziecko powtórzyło lekcję, nie może mu dać odczuć, że się pomyliło lub nie słuchało – zaburzyłaby naturalny stan dziecka.
